زندگی نامه ابوعلی سینا + معرفی آثار و علت عجیب مرگ او

زندگی نامه ابوعلی سینا دانشمند ایرانی و یکی از مشهورترین پزشکان عصر طلایی اسلامی را در این مقاله از سایت انیشتن بررسی می کنیم.

ابوعلی سینا کیست ؟

ابوعلی الحسین بن عبدالله بن سینا، که در غرب به ابن سینا معروف است، یکی از برجسته ترین پزشکان و فیلسوفان مسلمان عصر خود بود که تأثیرش بر طب اسلامی و اروپایی قرن ها ادامه داشت. شاگردان و مریدانش او را «الشیخ الرئیس» یا همان مرد خردمند نامیدند و همچنین اروپایی ها او را «شاهزاده پزشکان» می نامیدند.

ابن سینا در سال 980 میلادی در روستای افشانه در نزدیکی شهر بخارا در آسیای مرکزی، پایتخت پادشاهی سامانی در آن زمان، در کشور کنونی ازبکستان به دنیا آمد. پدرش عبدالله اهل شهر بلخ بود و به عنوان والی محلی در روستایی نزدیک بخارا کار می کرد. مادرش زنی تاجیک به نام سیتارا بود.

عبدالله متوجه شد که پسرش یک کودک اعجوبه است او مشتاق بود تا بهترین معلمان را برای پسر نابغه خود بیابد.ابن سینا تحت تعلیم پدرش قرار گرفت که خانه اش محل اجتماع دانش آموزان منطقه بود. یقیناً ابن سینا کودکی فوق‌العاده بود، با حافظه و توانایی که در آموختن داشت علمایی را که در خانه پدری ملاقات می‌کرد،شگفت‌ زده می کرد.

در ده سالگی تحصیل و حفظ قرآن را به پایان رساند و به زبان عربی و ادبیات کلاسیک آن تبحر داشت . در سیزده سالگی به تحصیل در رشته علوم پزشکی پرداخت. در سن هجده سالگی، او یک پزشک شناخته شده بود و بسیار شهرت یافت. در 16 سالگی ،وقت خود را وقف فراگیری حقوق و فقه ، فلسفه ، منطق و علوم طبیعی کرد.

ابوعلی سینا یکی از مفسران اصلی ارسطو و نویسنده نزدیک به 200 کتاب در زمینه علم، دین و فلسفه بود. دو اثر مهم ابن سینا عبارتند از شفا (کتاب شفا) و القانون فی طب (قانون الطب). اولی دایره المعارفی فلسفی مبتنی بر سنت ارسطویی و دومی مشهورترین کتاب واحد در تاریخ پزشکی است. سیستم پزشکی او برای مدت طولانی استاندارد اروپا و خاورمیانه بود.

شرحی از زندگی نامه ابوعلی سینا

هنگامی که سلطان بخارا، نوح بن منصور از سلسله سامانیان به شدت بیمار شد، ابن سینا را برای معالجه او احضار کردند. پس از بهبودی سلطان، ابن سینا جایزه گرفت و به کتابخانه سلطنتی دسترسی پیدا کرد، گنجینه ای برای ابن سینا که نسخه های خطی کمیاب و کتاب های منحصر به فرد آن را مطالعه کرد و بدین ترتیب بر دانش او افزوده شد.

پس از مرگ سلطان و شکست سلسله سامانیان به دست محمود غزنوی، رهبر ترک، ابن سینا به جرجان در نزدیکی دریای کپسین نقل مکان کرد. او در آنجا در مورد نجوم و منطق سخنرانی کرد و اولین قسمت از کتاب خود “القانون فی الطب” را که در غرب به نام “کانون” معروف است، نوشت که مهمترین اثر پزشکی اوست.

بعداً به الری (نزدیک تهران امروزی) نقل مکان کرد و در آنجا مطب طبابت دایر کرد. او در مدت اقامت خود در آنجا حدود 30 کتاب تألیف کرد و سپس به همدان رفت. وی حاکم آنجا را که امیر شمس الدوله آل بویه بود از قولنج شدید معالجه کرد.

او پزشک خصوصی و معتمد امیر شد و به عنوان سرپرست بزرگ (نخست وزیر) منصوب شد. وقتی شمس الدوله درگذشت، ابن سینا به حاکم اصفهان نامه نوشت تا در دربار او منصبی کند. وقتی امیر همدان از این موضوع آگاه شد، ابن سینا را به زندان انداخت. او در زندان چندین کتاب نوشت و پس از آزادی به اصفهان رفت.

او سال‌ های آخر عمر خود را در خدمت امیرالدوله، امیر علاءالدوله گذراند. وی در سال 1037 در سن 57 سالگی درگذشت و در شهر همدان به خاک سپرده شد. بنای یادبودی در آن شهر در نزدیکی محل قبر او برپا شد.

دوران زندگی ابوعلی سینا

اگر اقبال حکام سامانی به سمت بهتری می رفت، زندگی ابن سینا بسیار متفاوت بود. نوح بن منصور در تلاش برای حفظ قدرت، سبوکتیگین، غلام سابق ترک را به عنوان حاکم غزنه برگزید و پسرش محمود را به عنوان والی خراسان منصوب کرد. با این حال قراخانیان ترک که از قبل کنترل بیشتر ماوراءالنهر را در دست داشتند، به محمود پیوستند و برای خلع سامانیان حرکت کردند. پس از تصرف خراسان، بخارا را در سال 999 تصرف کردند. یک دوره پنج ساله به دنبال داشت که در آن سامانیان تلاش کردند تا کنترل خود را دوباره به دست گیرند، اما دوره قدرت آنها به پایان رسیده بود.

سرنوشت ابن سینا را وارد یکی از دوره های پر فراز و نشیب تاریخ ایران کرده بود، زمانی که عناصر جدید ترک جایگزین سلطه ایران در آسیای مرکزی می شدند و خاندان های محلی ایرانی در تلاش برای به دست آوردن استقلال سیاسی از خلافت عباسی در بغداد (در عراق مدرن) بودند. .

شکست سامانیان و حادثه دردناک مرگ پدرش، زندگی ابن سینا را به کلی دگرگون کرد. او بدون حمایت حامی یا پدرش زندگی پرسه‌ زنی در شهرهای مختلف خراسان را آغاز کرد و روزها به عنوان پزشک و سرپرست عمل می‌ کرد و هر روز عصر شاگردانی را برای بحث‌ های فلسفی و علمی دور خود جمع می‌ کرد. وی در گرگانج فقیه، در خوارزم و سپس در گرگان مدرس و سپس در ری به مقام مدیریت دست یافت. شاید قابل توجه ترین واقعیت این باشد که او علیرغم سبک زندگی پر هرج و مرج خود به تولید بورس تحصیلی با کیفیت بالا ادامه داد.

قدرت تمرکز و قدرت فکری ابن سینا به حدی بود که توانست با قوام و استمرار چشمگیری به کار فکری خود ادامه دهد و اصلاً تحت تأثیر اغتشاشات ظاهری قرار نگیرد.
پس از این دوره سرگردانی، ابن سینا به همدان در غرب مرکزی ایران رفت. در آنجا مدتی به عنوان پزشک دربار ساکن شد. شاهزاده آل بویه، شمس الدوله، دو بار او را وزیر کرد. در آن زمان سیاست آسان نبود و ابن سینا مدتی توسط مخالفان سیاسی خود مجبور به مخفی شدن شد و مدتی را نیز به عنوان زندانی سیاسی در زندان گذراند.

ابن سینا پس از زندانی شدن در سال 1022 با مرگ شاهزاده آل بویه که در خدمت او بود تصمیم به ترک همدان گرفت و به اصفهان سفر کرد. در آنجا وارد دربار شاهزاده محلی شد و سالهای آخر عمر خود را در آرامش نسبی گذراند. آثار عمده خود را که در همدان آغاز کرده بود در اصفهان به پایان رساند و آثار بسیار دیگری در زمینه فلسفه، طب و زبان عربی نوشت.

در طول لشکرکشی‌ ها، از ابن سینا انتظار می‌ رفت که حامی خود را همراهی کند و بسیاری از آثار او در چنین لشکرکشی‌ ها سروده شده است. در یکی از این لشکرکشی ها بود که بیمار شد و علی رغم تلاش برای به کارگیری مهارت های پزشکی خود، درگذشت.

آثار ابوعلی سینا

طبق زندگی نامه ابوعلی سینا ادعا می شود که او حدود 450 اثر نوشته است که از این تعداد 240 اثر باقی مانده است. از آثار باقیمانده، 150 اثر در زمینه فلسفه و 40 اثر به پزشکی اختصاص دارد، دو رشته ای که او بیشترین مشارکت را در آنها داشته است. او همچنین در زمینه روانشناسی، زمین شناسی، ریاضیات، نجوم و منطق نوشت.

او چندین کتاب در مورد فلسفه نوشت که مهم‌ترین آنها کتاب شفا بود که یک دایره المعارف فلسفی بود که سنت های فلسفی ارسطویی و افلاطونی را با الهیات اسلامی در تقسیم حوزه دانش به معارف نظری (فیزیک، متافیزیک و ریاضیات) و دانش عملی (اخلاق، اقتصاد و سیاست) همراه کرد. کتاب دیگر وی در فلسفه ، کتاب الاشارات و التنبیهات است.

با این حال، کتاب القانون فی الطب یا به طور ساده قانون او تأثیرگذارترین کتاب پزشکی است که تا کنون توسط یک پزشک مسلمان نوشته شده است. این کتاب یک دایره المعارف پزشکی یک میلیون کلمه ای است که خلاصه ای از طب عربی با ریشه یونانی آن را نشان می دهد که توسط مشاهدات شخصی ابن سینا اصلاح شده است.

این کتاب در قرن دوازدهم توسط جرارد کرمونا به لاتین ترجمه شد و در قرن 12 تا 17 به کتاب درسی آموزش پزشکی در اروپا تبدیل شد. بیان شده است که در 30 سال آخر قرن پانزدهم، قانون از 15 نسخه لاتین و یک نسخه عبری گذشت. قانون به پنج کتاب، از جمله درمان های پزشکی، با 760 دارو تقسیم شده است.

ابن سینا مشاهدات نجومی انجام می داد که برخی در اصفهان و برخی در همدان انجام شده است. او چندین استنباط صحیح از مشاهدات خود بدست آورد. به عنوان مثال، او زهره را به عنوان نقطه ای در برابر سطح خورشید مشاهده کرد و به درستی نتیجه گرفت که زهره باید از خورشید به زمین نزدیکتر باشد.

ابن سینا به دنبال ادغام همه جنبه های علم و دین در یک بینش متافیزیکی بزرگ بود. او با این بینش کوشید تا شکل‌ گیری جهان را توضیح دهد و مشکلات شر، دعا، مشیت، پیشگویی‌ ها، معجزات و شگفتی‌ ها را روشن کند.

ابن سینا ابزاری برای مشاهده مختصات یک ستاره اختراع کرد.یکی دیگر از کمک‌ های ابن سینا در نجوم، تلاش او برای محاسبه اختلاف طول جغرافیایی بین بغداد و گرگان با مشاهده گذر نصف النهار ماه در گرگان بود.

شاگردان ابوعلی سینا

ابوعلی سینا شاگردان حکیم و دانشمندی را تربیت نمود که هر کدام به نوبه و سهم خود اندیشه ها و افکار استاد را در غرب وشرق گسترش دادند. به معرفی مختصر برخی از آنها می پردازیم:

ابو عبید‌اللّه عبد الواحد بن محمّد جوزجانى: حکیمی فاضل که از سال ۴۰۳ هجری تا هنگام مرگ ابن سینا  بطور پیوسته در خدمت او بود و بعد از مرگ ابن سینا آثار او را گردآوری نمود. جوزجانی در سال 438 قمری فوت کرد و در کنار استاد خود دفن شد.

 ابو عبداللّه محمد بن احمد معصومى: ابن سينا درباره معصومی گفته بود، ابو عبداللّه از براى من به منزلۀ ارسطاطاليس (ارسطو) است براى افلاطون. او کسی است که ابوعلی سینا رساله عشق را به نام اون نوشت.

 ابو الحسن بهمنیار بن مرزبان: فیلسوفی مشهور و شاگرد معروغ ابوعلی سینا بود که آثار مانند” التحصیل ” در دسترس است. شهید مطهری درباره او می گوید: بهمنيار هر چند چون تحت الشعاع استادش بو على قرار گرفته است جلوه زيادى ندارد، اما محققان اعتراف دارند كه وى در حكمت راسخ بوده است. كتاب «التحصيل» وی، به عقيده من، براى تدريس فلسفه مشاء در ميان كتب موجود بهترين كتاب است. از شفا مختصرتر، و از نجاة مفصل‌ تر و از اشارات جامع‌ تر است.

ابومنصور حسين‌ بن‌ طاهر بن‌ زيله: موسیقی شناس ،فیلسوف و ریاضیدان ایرانی بود که در اصفهان به دنیا آمد. هر کدام از شاگردان ابن سینا در مجالس درس او قسمتی از مصنفات استاد را می خواندند، زیله اشارات را می خواند.

 ابو الحسن على نسائى: شیخ علی نسائی خراسانی از دیگر شاگردان ابوعلی سینا بود که ناصر خسرو هم در سفرنامه اش از اون نام برد. اون ریاضیدان بود و گفته شده است که این سینا به خانه او رفته است.

ازدواج ابوعلی سینا

طبق منابع موجود در مورد زتدگی نامه ابوعلی سینا ، او هیچ وقت ازدواج نکرد اما میل شدیدی به معاشرت با زنان داشته است. در برخی منابع آمده است که ازدواج با دختری به نام یاسمین که کنیز فراری خلیفه بغداد بوده، داشته که طولی نکشیده و منجر به جدایی شده است.

علت مرگ ابوعلی سینا

در برخی منابع اجتماعی زندگی نامه ابوعلی سینا ناشران آورده اند که علت مرگ شیخ رئیس زیاده روی در روابط با زنان بوده است. گفته شده است که ایشان میل شدیدی به معاشرت و مراقبه با زنان داشته اند ( از راه حلال ) که افراط در همین مسئله باعث شده جسم توانمند ایشان فرسوده شود و مرگ زود هنگام داشته باشد. اما هیچ منبع موثقی دلیل بر اثبات و صحیح بودن این موضوعات نیست.

علت اصلی مرگ ابوعلی سینا قولنج اعلام شده است. بیماری قولنج نوعی التهاب و انسداد روده بزرگ است. ابوعلی سینا در بسیاری افراد این بیماری را بارها درمان کرده بود ولی متاسفانه موفق نشد که خودش را درمان کند.

آرامگاه ابوعلی سینا

بنای یادبود این دانشمند ،پزشک و فیلسوف بزرگ ایرانی در میدان بوعلی سینا واقع در مرکز شهر همدان یکی از زیباترین شهر های ایران است که این اثر تاریخی در سال بیست و یکم اردیبهشت سال 1376 به عنوان یکی از آثار ملی ایران با شماره ثبت 1869 به ثبت رسید.بنای قبلی و قدیمی آرامگاه ابوعلی سینا در زمان قاجاریه به دستور دختری به نام نگار ،نوه فتحعلی شاه قاجار ساخته شده بود.