بیوگرافی سعدی شیرازی شاعر نامدار ایرانی به همراه اشعار معروف

بیوگرافی سعدی شیرازی شاعر بزرگ ایرانی را با نام کامل او بنام ابومحمد مصلح الدین شیرازی شروع میکنیم.این شاعر بزرگ فارسی زبان در قرن سیزدهم میلادی در شیراز متولد شد. او یکی از تأثیرگذارترین شاعران پارسی گوی در دوره قرون وسطی است که به دلیل مهارتش در بیان عمیق ترین افکار اخلاقی و اجتماعی با ساده ترین کلمات برای همه اعصار تحسین شده است. وی در میان پارسی دانان به «استاد سخن» و یکی از بهترین شاعران ادبیات کلاسیک فارسی شهرت دارد. دو شاهکار برجسته ادبی او گلستان و بوستان هستند.

سعدی در کودکی  در فقر به سرمیبرد. در جوانی شهر خود را به قصد آموزش عالی به بغداد ترک کرد. او در جوانی برای فراگیری در مرکز اطلاعاتی مشهور نظامیه (1195-1226) استخدام شد، جایی که در علوم اسلامی، حقوق، مدیریت، تاریخ، نگارش عربی و فلسفه دینی اسلامی فراتر از انتظارات بود.

چرا سعدی از ایران رفت؟

 

در بیوگرافی سعدی بیان شده است که او بخاطر شرایط نابسامان، پس از حمله مغول به خوارزم و ایران او را برای مدتی طولانی عازم سفر به خارج از کشور از طریق آناتولی (او از بندر آدانا رفت) سوریه (از گرسنگی در دمشق می گوید) مصر (از موسیقی آن و بازارها شبانان و طبقه انحصاری آن سخن گفته است) و عراق (بندر بصره و آبراه دجله) کرده است . او همچنین در کار خود به سفرهایش به سند (پاکستان بر فراز رود سند و ثار با امیری ترک به نام طغرل)، هند و آسیای مرکزی (جایی که با بازماندگان حمله مغول در خوارزم ملاقات می کند اشاره می کند. ).

سفر مکه و مدینه

در ادامه بیوگرافی سعدی، او نیز سفر مکه و مدینه را انجام داد و به بیت المقدس رفت. سعدی از سال 1271 تا 1294 میلادی مناطق ویران شده جنگ را پشت سر گذاشت. به دلیل نفوذ مغولان، او در سرزمین های ویران زندگی می کرد.سعدی در تبعیدگاه‌های منزجر و محقر زندگی می‌کرد.  در آنجا با افراد مستأصل، ،مردانی که قبلاً ادعای ثروت هنگفت داشتند، افراد باهوش و افراد عادی ملاقات کرد. در حالی که منابع مغولی و اروپایی (مثلاً مارکوپولو) به اربابان و وجود آبرومندانه ایلخانان تمایل داشتند‌. سعدی با بازماندگان رایج منطقه جنگ زده درآمیخت. او تا پاسی از شب در چایخانه‌های دورافتاده می‌نشست و با فروشندگان، دامداران، مبشّرانان، راه‌داران، تبهکاران و گدایان صوفی به گفتگو می‌پرداخت. او برای مدت طولانی یا بیشتر، به سخنرانی، نصیحت،ادامه می‌داد.آثار سعدی بازتابی از زندگی ایرانیان استانداردی است که در شرایط پرتلاطم حمله مغول، آوارگی، گرفتاری، ویرانی و مبارزه را تحمل کردند.

سعدی علاوه بر این از جمله افرادی بود سوابق بدیهی از ویرانی بغداد داشت . زیرا او توسط متجاوزان ایلخانی مغول توسط هولاکو در میانه سال 1258 میلادی اسیر شد. او بعداً پس از اینکه ممالیک برای زندانیان مسلمانی که در سلول‌های صلیبی نگهداری می‌شدند  غرامت پرداخت کردند،آزاد شد.

وقتی به شیراز برگشت، مردی مسن بود. شیراز، در زمان اتابک ابوبکر سعد بن زنگی به دلیل سکوت نسبی مورد اتهام قرار گرفت. سعدی هم به شهر دعوت شد و هم مورد توجه حاکم قرار گرفت و از بزرگان منطقه به شمار می رفت. بر این اساس سعدی نام مستعار خود را از نام حاکم محله، سعد بن زنگی گرفته است. بنا به منابع موسخ (بیوگرافی سعدی)به نظر می رسد که بقیه عمر سعدی در شیراز سپری شده است.

درباره سفر سعدی شیرازی

در بیوگرافی سعدی آمده است که، به دلیل حمله امپراتوری مغول به جهان اسلام، به‌ویژه خوارزم و ایران، سعدی نیز مانند بسیاری از مسلمانان مختلف، با نزاع‌های حاصل از آن، به این شیوه و آغاز سفری 30 ساله، از محل خارج شد. او ابتدا در دمشق پناه گرفت و گرسنگی را در میان ماهرترین جوامع شهری جهان مشاهده کرد. پس از غارت وحشتناک بغداد در سال 1258 میلادی توسط هولگو و گروه ایلخانان، سعدی از بیت المقدس عبور کرد و پس از آن عازم مکه و مدینه شد. علاوه بر این، اطمینان وجود دارد که سعدی نیز ممکن است به عمان و مناطق مختلف جنوب شبه جزیره عربستان رفته باشد.

سعدی سپس از ممالیک مصر، سلطان بایبرس دیدن می کند. او قادی ها، مفتیان الازهر، بازار خارق العاده، موسیقی و صنعت دیدن میکند. در حلب، سعدی به جمع صوفیانی می‌پیوندد که جنگ‌های سختی را علیه صلیبیون انجام داده بودند.سپس سعدی به ترکیه می رود، متوجه شهر بندری آدانا و زمین داران ثروتمند غازی در آناتولی می شود.

سعدی متوجه  آذربایجان می‌شود که از غارت مغول در وحشت هستند. سعدی سرانجام به ایران بازمی گردد و در آنجا با دوستان دوران نوجوانی خود در اصفهان و مناطق مختلف شهری ملاقات می کند. سعدی در خراسان با امیری ترک به نام طغرل از نزدیک آشنا می شود. سعدی همراه او و افرادش در سفر خود به سند می رود و در آنجا با پیر پوتور، یکی از حامیان شیخ عثمان مروندوی (1117-1274) با پیر پوتور ملاقات کرد، سعدی در آن نقطه رودخانه سند را طی کرد و هنگامی که به صحرای ثار، طغرل نگهبانان هندو را به خدمت می گیرد. طغرل بعداً وارد اداره شاه سلطان دهلی شد و سعدی به دهلی رفت و بعداً از وزیر گجرات دیدن کرد.

تاریخ دقیق تولد او مشخص نیست. بر اساس اشعار قصیده او، در سال ۱۲۲۵ میلادی مقارن با حمله مغولان به فارس، خانه را ترک کرد تا جهان را بکاود. او در گلستان، سروده 1258میلادی، خود را فردی خطاب می کند که 50 سال زندگی کرده است، اما هنوز ساده لوح است و چیز زیادی از زندگی نمی داند.

بوستان سعدی

بوستان سعدی یا سعدی نامه اولین اثر سعدی است. شناخته شده ترین اثر آن بوستان در سال 1257 به پایان رسید.سعدی این اثر را در طول سفر های خود آن را سروده سپس با ورود به ایران آن را به دوستان خود عرضه کرده است ‌. بوستان کاملاً منظوم است. شامل 183 داستان در ده فصل

• عدل
• احسان
• عشق
• تواضع
• رضا
• ذکر
• تربیت
• شکر
• توبه
• مناجات و ختم کتاب

در بیوگرافی سعدی درباره فضائلی اخلاقی او چون عدالت، مهربانی، محبت، حیا، گشاده رویی، سخاوت، رضایت و شادی و سیره دراویش خطاب به همه مردم برای داشتن زندگی بهتر و شادتر اشاره شده است. در نسخه های قدیمی تر به آن سعدی نامه هم می گفتند که شامل حدود 4000 بیت شعراست.

 

گلستان سعدی

شاهکار گلستان او در سال ۶۵۶ یک سال پس از سرودن بوستان به پایان رسید. که در نظر محمد علی همایون کاتوزیان  منتقد ادبی چیزی شبیه به معجزه است. عمدتاً به نثر سروده شده است. که در یک دیباچه و شامل 8 باب است. نثر گلستان نثر مسجع است (آهنگین)  که عمدتاً درباره اخلاق پادشاهان، رفتار دراویش، فواید قناعت، سکوت و گفتار به موقع، عشق و جوانی، ضعف در پیری و تربیت است. در میان داستان ها، اشعار کوتاهی وجود دارد.

مؤثرترین نثر فارسی

به باور خیلی ها یکی از مؤثرترین کتابهای نثر در ادبیات فارسی است. سعدی سعی می کند مردم را به آزاد زیستن و بهبود کیفیت زندگی در گلستان توصیه کند. این شامل حکایات، توصیه ها و نقل قول های مختلف است. می تواند شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه در زمان سعدی را به خوبی نشان دهد. برخی از شخصیت ها و داستان ها واقعی و برخی تخیلی هستند. این کتاب یکی از اولین کتاب های فارسی است که با دستگاه چاپ در سال 1824 در تبریز به چاپ رسیده است.

نظر منتقدان درباره گلستان

به گفته بسیاری از منتقدان نوشتن ۵ یا ۶ ماهه کتاب گلستان به قلم سعدی چیزی شبیه به معجزه است .اما با توجه به شواهدی در گلستان منتقدان بر این اعتقاد هستن که سعدی دچار نوعی افسردگی مبنی بر گذر عمر به بطالت و رسیدن به ایام پیری می‌شود .اما دوستان و آشنایان او را به نوشتن کتاب جدید ترغیب کردند .

از دیگر آثار سعدی

می توان به غزل (غزل یا غزلیات عاشقانه، غزل)، قصیده، رباعیات و قطعات کوتاه به نثر فارسی و عربی اشاره کرد. وی در کنار حافظ به عنوان یکی از بزرگ ترین غزلسرایان شعر فارسی شناخته می شود. بسیاری از محققین بهترین غزل ها را غزل سعدی و حافظ می دانند. سعدی حدود 700 غزل دارد که عمدتاً با گوهر عشق و برخی نیز در خطبه های عرفان است. او در آثارش از کنایه برای بازنمایی و نقد کمبودها و مفاسد جامعه زمان خود استفاده می کند.

غزلیات سعدی در چهار گروه گردآوری شده

غزلیات کهن (نوشته شده در جوانی). طیبت و بدایع (نوشته شده در میانسالی). و خواتیم (نوشته در قدیم). بسیاری از صاحب نظران معتقدند که غزلیات کهن سعدی درباره عشق خاکی است و بیشتر درباره عشق عرفانی و اخلاق و تقوا است. با توجه به این دوگانگی، حدس می زنند سعدی در مراحل مختلف زندگی عملاً عشق خاکی را به عشق عرفانی منتقل کرده است.
سعدی در آثار خود به خوبی بین جنبه معنوی و دنیوی زندگی تمایز قائل می شود. او سعی می‌کند عمیق‌ترین معانی زندگی را در ملموس‌ترین زمینه‌ها و نزدیک به زبان محاوره‌ای تا جایی که ممکن است به‌گونه‌ای تجسم کند که حتی مردم عادی نیز بتوانند از نوشته‌هایش بیشترین بهره را ببرند. شیوه نگارش سعدی در فارسی و عربی سجع نامیده می‌شود و نوعی نثر است که هم ریتم و هم قافیه مشخص می‌شود. در واقع این سبک هنری نگارش در گلستان سعدی به اوج خود می رسد. سبک نثر او ساده اما قابل تقلید از او غیرممکن است.

نثر روان و امروزی شعر سعدی

شیوه نگارش سعدی بدون شک بر زبان فارسی و نیز بسیاری از شاعران بزرگ زمان خود و پس از او تأثیر بسزایی داشته است. شباهت شگفت انگیزی بین زبان او و فارسی امروزی وجود دارد. پس از گذشت حدود 8 قرن، آثار او هنوز به زبان های مختلف قابل درک و تحسین است. بسیاری از ضرب المثل های فارسی از آثار او گرفته شده است. برخی از آنها به معنای واقعی کلمه به این صورت ترجمه می‌شوند

 شاعران غربی و سعدی

از جمله شاعران مشهور غربی که آثار سعدی را ترجمه کردند می توان به گوته و آندره دو رایر اشاره کرد. اولین اروپایی که سعدی را برای اولین بار در سال 1634 به غرب عرضه کرد. گلستان در سال 1651 به لاتین ترجمه شد. اولین ترجمه کامل گلستان به انگلیسی. توسط سر ریچارد فرانسیس برتون انجام شد.

شناخته شده ترین اثر سعدی

او در یکی از شناخته شده ترین اشعار جاودانه سعدی، همه انسان ها را بدون توجه به موانع و نژادهای اجتماعی اجزای مختلف یک بدن می داند:

بنی آدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی‌غمی
نشاید که نامت نهند آدمی

 

خلاصه هرآنچه گفته شد

مرور کوتاهی بر زندگی نامه سعدی شیرازی . سعدی شیرازی ابومحمد مصلح الدین شیرازی شاعر بزرگ فارسی زبان در قرن سیزدهم میلادی در شیراز متولد شد.پس از ترک شیراز به دانشگاه نظامیه بغداد رفت و به تحصیل علوم اسلامی، کلام، حقوق، تاریخ و ادبیات عرب پرداخت.او سی سال به کشورهای مختلف از جمله آناتولی، سوریه، مصر و عراق سفر کرد. از بیت المقدس، مکه و مدینه نیز دیدن کرد. از سفرها و زندگی پرماجرا خود در بوستان و گلستان نوشته است. گفته می شود که استاد گفتار با پیوستن به گروهی از صوفیان که در حلب با صلیبیون جنگیدند توسط صلیبیون در عکا اسیر شد و به مدت هفت سال در آنجا اسیر شد. اما مانند بسیاری از داستان های دیگر او مانند سفر به هند و آسیای مرکزی، نمی توان آن را تأیید کرد و بسیار مشکوک تلقی می شود. اما بدون شک بیشتر عمر خود را به عنوان یک درویش سرگردان گذراند.
سعدی اهل علم و سفر بود. او که با گروهی از روشنفکران، تجار، واعظان، کشاورزان، مردم عادی و بازماندگان حمله مغول گرفته تا دراویش صوفی و ​​حتی دزدان مناطق دورافتاده دور از مناطق مورد تهاجم قرار گرفته بودند، تمام تلاش خود را برای مطالعه جامعه به کار گرفت. و مردم را موعظه و توصیه به گرایش به عقل و اخلاق کند. سرانجام پیش از سال ۱۲۵۷ خورشیدی در اواخر چهل سالگی به بازگشت و در آن زمان بود که تصنیف شاهکار خود به نام بوستان را به پایان رساند. ظاهراً او بقیه عمر را در زادگاهش شیراز گذرانده و مورد احترام حاکم و مردم بوده است. وی بین سالهای 1291 تا 1294 در شیراز چشم از جهان فروبست. او را به دلیل علم زیاد شیخ لقب داده اند.

تک بیت های ناب سعدی

 

علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد

دریغ سود ندارد چو رفت کار از دست

****

دعات گفتم و دشنام اگر دهی سهل است

که با شکردهنان خوش بود سؤال و جواب

****

سعديا بی وجود صحبت يار همه عالم به هيچ نستانيم

ترک جان عزيز بتوان گفت ترک يار عزيز نتوانيم

****

تو را در آینه دیدن جمال طلعت خویش

بیان کند که چه بودست ناشکیبا را

****

من از آن روز که دربند توام آزادم

پادشاهم که به دست تو اسیر افتادم

****

پیام دادم و گفتم بیا خوشم می‌دار

جواب دادی و گفتی که من خوشم بی تو

نمونه رباعیات سعدی

 

هر ساعتم اندرون بجوشد خون را

واگاهی نیست مردم بیرون را

الا مگر آنکه روی لیلی دیدست

داند که چه درد می‌کشد مجنون را؟

****

ما حاصل عمری به دمی بفروشیم

صد خرمن شادی به غمی بفروشیم

در یک دم اگر هزار جان دست دهد

در حال به خاک قدمی بفروشیم

****

گفتم که دگر چشم به دلبر نکنم

صوفی شوم و گوش به منکر نکنم

دیدم که خلاف طبع موزون من است

توبه کردم که توبه دیگر نکنم