روانشناسی عشق، یکی از مباحث شیرین بین جوانان و حتی نوجوانان است. پدیده ای ناشناخته که تعاريفی به تعداد عشاق دارد. عشق رخدادی درونی است که سراسر از شور و شوق و شعف است. عشق برای بسیاری از تجربه کنندگان غیرقابل وصف بوده و بسیاری در توصیف آن صرفا به تمثیل روی آورده و احساساتی مشابه را بیان می کنند همچون دیدن یک قوی سفید در دریا، پیاده روی زیر نم نم باران، تماشای یک غروب سرخ و غم انگیز، شنیدن یک آهنگ ملایم و …
حال باید ديد این پدیده شیرین که درون انسانها را این گونه دگرگون و متحول می سازد و به عقیده برخی در طول زندگی یکبار اتفاق می افتد چه معنا و مفهومی دارد و چه شاخصه هایی را در برمی گیرد؟
روانشناسی عشق، انواع مختلفی عشق را بیان می کند:
عشق بر اساس دوستی: این عشق مشمول احساس محبت و صمیمیت می شود، اما هيچ گونه تعهد بلند مدتی در کار نیست.
عشق پوچ و توخالی: رابطه ای که در آن اگر چه تعهد وجود دارد، اما عاری از صمیمیت است.
عشق شیفتگی: این همان عشق آتشین است که در یک لحظه شعله ور می شود و در یک لحظه نیز خاموش می گردد.
عشق احمقانه: تعهدی بین دو طرف که هیچ دوستی و رفاقتی در آن دیده نمی شود.
عشق رمانتیک: عشقی که امروز به وفور بین دو جنس مخالف وجود دارد . شور اشتیاق دو طرف به یکدیگر که فاقد صمیمیت است.
عشق کامل: همانگونه که از نامش پیداست عشقی سرشار از تعهد طرفین همراه با صمیمت و وفاداری و شور و اشتیاق به یکدیگر است.
البته در قول عوام عشق های ديگری نيز وجود دارد مانند:
عشق اساطيری: عشقی كه نمونه های آن در افسانه ها روايت می شود مثل عشق ليلی و مجنون، فرهاد و شيرين و …
عشق جنسی: اين عشق ناشی از تمايل جنسی طرفين به يكديگر است.
عشق دروغين: فريب يكديگر صرفا برای رسيدن به ماديات، عشق دروغين است.
عشق مذهبی: عشق به خداوند را عشق مذهبی می نامند.
عشق به خانواده: عشق به اعضای خانواده بدون هدف خاصی
آنچه لازم است بدانیم اینکه عشق اتفاقی درونی است و بنابراین علاوه بر روح و روان، سیستم فیزیولوژیکی را درگیر می کند.
بر اساس قانون روانشناسی عشق، این پدیده طی دو مرحله روی می دهد:
در وهله اول، در ابتدای امر احساس جنسی ايجاد شده و هورمون های بدن تحت تاثير قرار می گيرد. هورمون ها مواد شیمیایی هستند که با عشق ارتباط دوسویه دارند. از یک سو هورمون‌هایی چون اوکسی توسین، تستوسترون و استروژن برخی از احساسات مرتبط با عشق و وابستگی را ایجاد می کند، از دیگر سو احساس خوشايند وابستگی در تحریک محرک های عصبی و ترشح هورمونها اثر گذار است و به اين ترتيب دختر و پسر به سوی يكديگر جذب می شوند به گونه ای كه فرايندهای طبيعی بدن همچون خوردن و خوابيدن تحت تاثير قرار می گيرد و چه بسا ساعت هایی را كه عشاق در غم هجران يكديگر سپری می كنند و از بی خوابی رنج ها می كشند و دردها تحمل می كنند.
در مرحله بعد وابستگی ايجاد می شود و عشاق با حال پريشان مطمئن می شوند كه ادامه حيات بدون يكديگر محال و غير ممكن است.
عشق رمانتیک
امروزه بسیار از جوانان ما بدنبال عشقهای رمانتیک هستند و باور به قانون جذب عشق نیمه گمشده دارند، آنها معتقدند یک ازدواج موفقیت آمیز در گرو عشقی رمانتیک است. عشق از ديدگاه آنها يعنی گرفتن عکس های جذاب هنری در زير درختان برگ ريز پاييز، پوشیدن لباس های ست در يك روز برفی، یک جشن مشترك ولنتاین با شکوه، یک اتاق نسبتا تاریک با آهنگی ملایم با حرف های عاشقانه و هر اتفاق مشابه كه تجربه یک حس فوق العاده را ببخشد و سرتاپای اعضای بدن را درگیر کند. در حقیقت دختران و پسران جوان عاشق با خیال پردازی های روبرو هستند که بيشتر شبیه به یک صحنه تئاتر به نظر می رسد تا یک زندگی واقعی.
اگرچه این حس در هر زمانی شور انگیز است و انسان را به وجد می آورد اما منطق میگوید همه حقیقت زندگی این نیست. زندگی واقعی با آرمانی از زمین تا آسمان متفاوت است. انچه می تواند خوشبختی را ضمانت کند و روزهای طولانی ماندن دو عاشق کنار هم را رقم بزند، دیدن واقعیتها است. عشقهای رمانتیک عشقهایی آتشین هستند که در یک نگاه شعله می كشند و در یک نگاه خاموش می شوند. چه بسیاری از این ازدواجهای رمانیتکی که پس از مدتی کوتاه، به طلاق و جدایی دردناک مبتلا شدند. طبیعی است تعهدات بدون روابط صمیمی بین زوجین نمی تواند مادام العمر باشد.
اگر چه عشق سوزان در ابتدای راه می تواند موتور محرکه زندگی زوجین باشد و زندگی را با قدرت هر چه بيشتر به سمت آينده به پيش برد، اما بزودی انرژی خود را از دست داده و متوقف خواهد شد. در حقیقت این عشق مثل یک لایه رویین است که با گذشت مدت كوتاهی از زندگی مشترك کنار می رود و لایه های زیرین آن که همانا واقعیت های زندگی است نمایان می شود.
روانشناسی عشق معتقد است زندگی واقعی صرفا بر اساس احساسات نمی تواند شکل بگیرد چرا که واقعیت مشمول تفکر و تعقل و خرد و اندیشه است. عشق در یک نگاه، در آنی از زمان رخ می دهد که اجازه هیچ گونه حرکتی را به مغز انسان برای تفکر و تعقل نمی دهد، لذا کاملا از روی احساس و بدون منطق اتفاق می افتد.
دو فرد عاشق زمانی می توانند سال های متمادی در کنار هم باشند که از همدیگر خسته نشوند، راه خسته نشدن، صمیمیت است، راه خسته نشدن، یادگرفتن و آموزش برقراری روابط سالم است. یک ازدواج زمانی منجر به تداوم زندگی می شود که روابط آن بر اساس یک تفاهم کامل باشد، پذیرش فرد مقابل به عنوان یک شخص کاملا متفاوت از نظر جسمی، روانی، اجتماعی، فرهنگی و … .
اگر چه عشق در مرحله اول زندگی لازم و ضروری به نظر می رسد، اما باید پذیرفت عشق لیلی و مجنون مربوط به داستان هایی است که سالها پیش روایت گردیده و در دنیای واقعی امروز ما، فقط یک افسانه است. عاشقان رمانتیک بدانند که زودتر از آنچه که به نظر می رسد، با زندگی واقعی مواجه می شوند، در رویارویی عشق هیجان انگیز با دنیای واقعیت، عشق به راحتی شکست می خورد و آنجاست که عشق روبرو به سردی می گراید و واقعیت ها به شما نشان می دهد که در شناخت قدرت عشق آتشین خود دچار اغراق و اشتباه شده اید. آنچه سبب شکست عشقی عاشقان رمانتیک می شود تعریفی اشتباه از عشق است که آنها را به دام می اندازد. بر خلاف باور عشاق، عشق نه کافی است و نه شفا دهنده، زندگی امری فراتر از عشق بازی است، عشق همانگونه که می آید همانگونه هم می رود اما زندگی جریان دارد و پابرجاست.
به قول سهراب سپهری، چشم ها را بايد شست، جور ديگر بايد ديد…
بايد بپذيريم كه عشق، آتش ور شدن شعله درون در يك نگاه نيست. عشق آموختنی است عشق را باید در دل یک رابطه سالم ساخت، عشق را باید با یک تعهد بلند مدت نانوشته ايجاد و گرمای آن را با صميمت پايدار ساخت. عشق را باید در مسیر فراز و نشیب زندگی در اوج ناهمواری ها در یک رابطه مشترک خلق کرد.
بله عشق ایجاد شدنی است نه کشف شدنی. عشق محصول یک نگاه نیست که با پلک زدن پربکشد، عشق حاصل لحظه های با هم بودن و در کنار هم بودن است. عشق واقعی بر پایه نیازهای جنسی شکل نمی گیرد که با حذف آن از روابط عاشقانه، شکست را تجربه كند.
روانشناسی عشق معتقداست عشق کافی نیست اما لازم است چرا که از يك سو ازدواج به فرمان قلب بزودی از کنترل خارج شده و مسیر خود را گم می کند و از دیگر سو ازدواج صرفا بر اساس تعقل و تفکر، ازدواجی محاسباتی است که جدیت و عدم انعطاف آن زندگی را سرد و بی روح می کند.
زندگی بدون عشق ممكن نيست اما عشق واقعی.
عشق واقعی
روانشناسی عشق، ويژگی های عشق واقعی را این گونه بر می شمارد:
- عشق واقعی بر خلاف شهوت پايدار است. شهوت جذابيت جسمی و جنسی است كه پس از ارضا به خاموشی می گرايد اما عشق واقعی با گذر زمان پايدارتر می شود؛
- عشق واقعی نا مشروط است. و نمی توان برای كسب آن معامله كرد؛
- عشق واقعی را می توان با تلاش و با كسب مهارت و با مهرورزی و خلوص نيت تقويت كرد؛
- عشق واقعی هم در مغز و هم در قلب روی می دهد؛
- عشق واقعی،محصول شادمانی و تفاهم و خشبختی را توليد می كند؛
بنابراين ازدواج ایده آل ترکیبی است از یک عشق واقعی و منطق. یک عشق واقعی و سالم زمانی ایجاد می شود که شاخص های تعهد، صمیمیت و اشتیاق را در خود داشته باشد.
اما سوال اینجاست که این سه مولفه چگونه می توانند در یکدیگرجمع شوند و یک ازدواج ایده آل با روابط سالم را رقم زنند:
- همدلی و همراهی زوجین و احترام متقابل
- بیان احساسات بدون ترس و نگرانی
- اعتماد به یکدیگر
- پذیرش بی قید و شرط یکدیگر
- مهرورزی
- درک تفاوت های یکدیگر اعم از جسمی، روانی، فرهنگی، مذهبی و …
- افزایش اعتماد به نفس زوجین
- گفتگوی زوجین برای رفع سوء تفاهم
- روابط فیزیکی و جنسی
- جملات محبت آمیز و احساسی
- رفتارهای مناسب و در خور شان یکدیگر
- انتقادهای منطقی در قالب رفتارها و گفتارهای مناسب و منطقی
- انتقاد پذیری و قدرت تحمل خطاهای یکدیگر
- امنیتی بخشی زوجین به یکدیگر
- قدردانی از یکدیگر
روانشناسی عشق پيشنهاد می كنند برای داشتن يك زندگی مداوم و سالم، عشق های پر تب و تاب را كنار بگذاريد و با گره زدن عقل و قلب، شريك زندگی خود را انتخاب كنيد. نه فرمان زندگی را به قلب بسپاريد كه چشم ها را بر واقعيت ببندد و شما را در دام عشق های نپخته و زودگذر قرار دهد و آينده شما را به ورطه نابودی بسپارد و نه فضا را آنقدر برای مغز باز بگذاريد كه يكه تاز ميدان شود و زندگی را بر اساس ضرب و تقسيم و محاسبه سود و زيان بسازد و لذت عشق را برای ساليان سال از شما بگيرد.
زندگی زمانی شيرين و لذت بخش است و اين لذت ماندگار می شود كه عقل با مشورت دل، شريك زندگی را انتخاب كند در اينصورت است كه می توان تفاوت های فرد مقابل را ديد و فهميد و پذيرفت. روانشناسان معتقدند در اينگونه ازدواج ها، بر خلاف عشق های آتشين، زندگی با عشق واقعی و با آرامش شروع می شود و با آرامش جريان می يابد و با گذر زمان عشق پايدارتر و جذاب تر می شود.
تفاهم و ارتباط سالم زوجين در گرو عشق های واقعی است.
ازدواج سالم
از ويژگيهای ازدواج سالم با تکیه بر علم روانشناسی عشق، می توان به موارد زير اشاره كرد:
- ازدواج با دليل و منطق توام با عشق و عاطفه
- مكمل بودن زوجين
- داشتن قدرت تحمل و صبر
- پذيرفتن اخلاق و خصوصيات يكديگر همانگونه كه هستند
- داشتن مهارت حل مساله
- حفظ حريم ها
- اهداف مشترك
- آگاهی از شيوه برخورد با مسائل و حل توافقی آنها
- انتظارات واقع بينانه همسران از يكديگر
- برقراری رابطه مناسب
- وابستگی و دلبستگی زوجين به يكديگر
- قدرت گذشت در زندگی
- رو راستی و صداقت
- مسئوليت پذيری
- تحسين و تشويق يكديگر
- تلاش همسران برای رفع نقاط ضعف خود
- همدلی و همراهی
- نگاه به آينده نه به گذشته
- سازگاری با تغييرات
- برقراری روابط جنسی صحيح و لذت بخش
- عدم شكوه و شكايت
- داشتن ايده آل های مشترك
- داشتن پروژه های مشترك
- حامی يكديگر بودن
- عدم تلاش برای تغيير يكديگر
مطلب پايانی اين است كه زندگی سالم و يك عشق پايدار در زندگی زناشويی، علاوه بر شادمانی و آرامشی كه به زوجين اهدا می كند، بر ساير اعضای خانواده نيز اثر گذار است.
بی شك كودكانی كه محصول اين خانواده باشند عشق واقعی را در عمل از والدين خود می آموزند. اين كودكان در آينده:
- با سطح آگاهی و توانایی بيشتری با مسائل و مشكلات و آسيبهای اجتماعی چون خودكشی، تجاوز جنسی، اعتياد و … مواجه خواهند شد.
- ارتباط سالم تر و بهتری با والدين خود برقرار خواهند ساخت.
- از لحاظ علمی، آينده درخشان تری را خواهند داشت.
- از مهارت های بيشتری برای ورود به بازار كار برخوردار خواهند بود.
- از اعتماد به نفس و عزت نفس بالاتری برخوردار خواهند بود.
- احتمال ابتلا به بيماری های جسمی در اين كودكان به مراتب كمتر است.
- احتمال ابتلا به بيماری های روحی و روانی در اين كودكان نسبت به ساير همسن و سالان آنها بسيار كمتر است.
- ازدواج های موفق تری خواهند داشت.
جمع بندی:
روانشناسی عشق، می گوید عشق می تواند صمیمت را در دل خود بپروراند، عشق می تواند بر اساس شیفتگی دختر و پسر رخ دهد و عشق می تواند تعهدی بلند مدت را به همراه داشته باشد. عشق واقعی، پایدار و سالم، آن است که همه مولفه ها را به همراه داشته باشد.
